گسست طبیعت و تاثیرات ان بر اکوسیستم
انچه این روزها حکایت تلخ محیط زیست را روایت می کند کمابیش بر همگان اشکار است.عوامل کلانی که کاهش حیات طبیعت را رقم می زنند, تغییرات غیر اصولی در استفاده از زمین و دریا | بهره برداری مستقیم از موجودات | تغییرات آب و هوایی| آلودگی ها و.. .بزرگترین عامل از بین رفتن تنوع زیستی نحوه استفاده انسان از خشکی و دریا است. که شامل تبدیل پوشش های طبیعی زمین مانند جنگل ها، تالاب ها و سایر زیستگاه های طبیعی برای مصارف کشاورزی و شهری است. از سال 1990، حدود 420 میلیون هکتار از جنگل ها از طریق تبدیل به کاربری های دیگر از میان رفته است .به دلیل گازهای گلخانه ای که گرمای بیشتری را در اتمسفر به دام می اندازند، دما در سراسر جهان در حال افزایش است. خشکسالی در سراسر جهان طولانی تر و شدیدتر می شود. طوفان های استوایی به دلیل گرم شدن دمای آب اقیانوس ها شدیدتر می شوند.تراژدی طبیعت زمانی ملموس ترین خواهد شد که بدانیم تنها 3 درصد از سیاره زمین از نظر اکولوژیکی دست نخورده باقی مانده است. مناطق سبز زمین هایی هستند که هنوز دارای جمعیت سالم گونه ها و زیستگاه اصلی خود هستند.. گوشه های زیادی از جهان دست نخورده بشریت باقی نمانده است.سوالی که همواره تکرار و تکرار می شود ان است که ایا انسان با این حجم از تخریب گری و سیاست های ضد طبیعت خود را از طبیعت جدا می داند؟ و باور دارد که تاثیرات این روند رو به نابودی بر زندگی و بقا گونه انسانی تاثیر گذار نیست و نخواهد بود؟ پاسخ بسیار ساده و تکان دهنده است .جنگل‌ها، رودخانه‌ها، اقیانوس‌ها و زمین های طبیعی غذایی که می‌خوریم، هوایی که تنفس می‌کنیم، آبی که محصولات خود را با آن آبیاری می‌کنیم را برای ما فراهم می‌کنند. ما همچنین برای بسیاری از کالاها و خدمات دیگری که برای سلامتی، شادی و سعادت خود به آنها وابسته هستیم، به آنها متکی هستیم. این دارایی های طبیعی اغلب “سرمایه طبیعی” جهان نامیده می شود.سرمایه ای که اگاهانه و نااگاهانه در شرف نابودی کامل است.تصویر غم انگیز پیش رو ; کمبود غذا به دلیل بایر شدن زمین ها و بی ماهی شدن اقیانوس ها | از دست دادن تنوع زیستی گونه های موجودات زنده به دلیل جنگل زدایی | آلودگی که در نهایت غیر قابل کنترل خواهد شد و سلامت ما را تحت تأثیر قرار می دهد و افزایش دما کشنده ,برای همه موجودات زنده کره زمین, خواهد بود.. در ادامه در خصوص اکوسیستم و اختلالات ان مطالعه خواهیم کرد و شاید این سوال در ذهن ما شکل گیرد که به راستی چگونه می توان بستر زیستی را که برای بقا ما و تمامی گونه ها الزامی است را از تخریب بیشتر حفظ کنیم؟
یک اکوسیستم جامعه ای از موجودات است که با یکدیگر و محیط تعامل دارند. اکوسیستم ها در طول زمان تغییر می کنند. اختلالات ناگهانی مانند آتشفشان، سیل یا آتش سوزی می تواند تاثیر گذار باشد که کدام گونه در یک محیط رشد پیدا خواهد کرد. اختلال های دیگر ناشی از فعالیت های انسانی است. برخی اختلالات می تواند برای یک گونه ویرانگر باشد و حتی ممکن است باعث شود که یک گونه به طور دایم در فرایندی به نام انقراض قرار بگیرد و از بین برود. با انقراض گونه ها تنوع زیستی کاهش می یابد . هر ارگانیسم در اکوسیستمی که به آن تعلق دارد نقش مهمی ایفا می کند. هر گاه یک گونه حذف شود گونه های دیگری در زنجیره غذایی تحت تاثیر قرار می گیرند. این تغییرات بر تنوع زیستی یک جامعه تاثیر می گذارد و می تواند روند اکوسیستم کل را مختل کند.
آتش سوزی
آتش سوزی یک گسست مشترک در اکوسیستم ها است که می تواند ناشی از طبیعت و یا ناشی از رفتار انسان باشد. آتش سوزی های طبیعی هم می توانند به یک اکوسیستم کمک کرده و هم آسیب برسانند. آتش سوزی ها بسیاری از حیوانات کوچک را به قتل می رسانند و محیط زیستی دیگر نجات یافتگان را که بقا را ادامه می دهند جابجا می کنند. حیواناتی که پس از آتش سوزی به محل باز می گردند محیط زیستی خود را در حالی می بینند که بخش اعظم مواد غذایی ان تخریب شده است. همچنین خاک سوخته ای که بعد از آتش سوزی باقی می ماند به ویژه مستعد فرسایش خاک است . از سوی دیگرآتش سوزی ها می توانند با پاک کردن قسمت اعظم پوشش گیاهی مرده به یک اکوسیستم کمک کنند تا گیاهان زنده از افزایش نور بهره مند شوند. خاکستر و زغال باقی مانده از پوشش گیاهی سوخته می تواند به اضافه کردن مواد مغذی به خاک های تخلیه شده کمک کند. این مواد مغذی محیط غنی را برای زنده ماندن پوشش گیاهی و دانه های انان فراهم می کنند و به آنها امکان شکوفایی می دهند. در نهایت اکوسیستم ها از اختلال در آتش بازمی گردند و با خاک غنی از مواد مغذی و شکوفایی پوشش گیاهی تجدید می شوند.
سیل
سیل می تواند پس از یک طوفان رخ دهد و ممکن است بسته به میزان سیل و مدت زمان توقف آب در یک اکوسیستم اختلال ایجاد کند. سیل می تواند در خاک های اشباع شده و یا خاک هایی که از آب پر می شوند به وجود آید. ریشه های گیاهی نیاز به اکسیژن دارند بنابراین خاک های اشباع شده می توانند با غرق کردن ریشه های گیاهان انان را از بین ببرند. همچنین ممکن است سیل باعث شود که آب و مواد مغذی از سطح زمین خارج شوند. آب های تند می توانند باعث شستن خاک به ویژه خاک لخت شوند. سیل غارها و لانه های حیوانی را نابود می کند و جانوران زنده وادار به جابجایی می شوند.
برخی اکوسیستم ها دشت های سیلابی نامیده می شوند و از گونه هایی تشکیل شده اند که با سیل های گاه و بیگاه سازگار شده اند. دشت های سیلابی مناطق صاف در کنار رودخانه هایی هستند که وقتی اب رودخانه از کناره انان سرازیر شود سیل ایجاد می کنند. رسوبات غنی و مواد مغذی در طول بانک های جریان سیل رسوب می کنند و این گونه های سیلاب به دشت اجازه می دهند در اکوسیستم خود رونق و رونق داشته باشند.
فوران های آتشفشانی
در دهه ۸۰ میلادی، زلزله ای در کوه سینت هلنز به وقوع پیوست و فوران آتشفشانی فوق العاده ای ایجاد کرد. شمال کوه در بهمن هنگفت فرو رفت و انفجار گاز موجی از سنگ و حرارت را سرازیر کرد که درختان را در مسیر خود می شکافت و پس از آن آهسته تر شدن جریان های گاز و سنگ های مذاب درختان و موجودات زنده در خاک را نابود کرد. جنگلهای بالغ به صورت اراضی پوشیده از خاکستر در آمده بودند. از آن زمان تا کنون گیاهان سخت در این میدان خاکستر ظاهر شده اند. حدود سه دهه پس از فوران اتشفشان این جنگل شروع به بارور شدن کرد. پیشرفت مداوم گونه ها دراکوسیستم در مرور زمان موجب تغییر و جایگزینی می شود، همانطور که پس از فوران کوه سنت این اتفاق رخ داد .این روند در اکوسیستم جانشینی اکولوژیک نامیده می شود.
تاثیرات انسانی بر اکوسیستم ها
انسان ها بیش از هر گونه دیگر بر دنیای طبیعی تاثیر می گذارند. انسان بدون محدودیت در بسیاری از جهات به محیط زیست آسیب رسانیده است. با رشد جمعیت جهان انسان نیاز به منابع بیشتری دارد تا اعضای جوامع سالم و راحت بمانند. هر خانواده جدید به مکانی برای زندگی، غذا، آب، لباس، دارو، و ابزار نیازمند است.
هبیتات
تخریب هبیتات زمانی رخ می دهد که یک زیستگاه برداشته شود و با نوع دیگری از زیستگاه جایگزین شود. هر چقدر هم که در این طرح دقت شود زمین هایی که برای کشت و یا ساخت خانه بکار می رود دیگر برای برخی از موجودات زنده ای که زمانی در آنجا زندگی می کردند مناسب نیست. در نتیجه موجودات زنده در محل باید حرکت کنند یا نابود شوند. تخریب هبیتات مهمترین دلیل است که گونه ها امروزه در معرض انقراض قرار گرفته ند. تخریب هبیتات می تواند اثرات زیانبار بر روی انسان ها نیز داشته باشد. دانشمندان معتقدند که برخی از تخریب های ناشی از طوفان کاترینا در سال 2005 ناشی از حذف تالاب هایی بود که به طور معمول بخش زیادی از سیل های منطقه ای را به خود می گرفت. اکوسیستم های طبیعی ساحلی از جمله پوشش گیاهی ضخیم ممکن است قادر باشند خط ساحلی را از طوفان های مخرب مصون نگه دارند.
گونه های معرفی شده
هر جا انسان ها می روند حیوانات، گیاهان و میکروارگانیسم های گزیده را با خود می برند. مثلا لاله ها – و همچنین اکثر گیاهان زراعی و بسیاری از گیاهان باغ بسیار با ارزش دیگر – بومی ایالات متحده نیستند بلکه بیشتر گونه های معرفی شده هستند. گونه های معرفی شده بخش مهمی از اقتصاد و جامعه هستند. با این حال برخی گونه های معرفی شده می توانند در یک اکوسیستم اختلال ایجاد کنند. گونه معرفی شده ای که در اکوسیستم جدید خود اثرات منفی دارد، گونه تهاجمی نامیده می شود.
گونه های مهاجم می توانند اثرات جدی بر یک اکوسیستم و بر جمعیت انسان داشته باشند. مثلا تاکی به نام کودزو به عنوان راهی برای کنترل فرسایش خاک به جنوب آمریکا معرفی شد. با این حال کودزو به سرعت گسترش یافت و ریشه های برخی گیاهان را در برگرفت و نور را برای گیاهان دیگر مسدود کرد و به طور موثر آنها را نابود و اکوسیستم را تغییر داد. در طول تاریخ انسان ها به دلایل مختلفی حیوانات را شکار یا کشته اند. آنها مواد غذایی و خوراک ضروری را از حیوانات به دست آوردند و این رقابت را برای محصولات و طعمه های چرخه طبیعی دچار اختلال کرد. آنها با دام نهادن و یا کشتن حیوانات شکارچی مانند گرگ ها از دام ها محافظت می کردند. بسیاری از گونه ها با شکار هزاران سال پیش به سوی انقراض رانده شدند. با رشد جمعیت انسان بیشتر و بیشتر گونه های حیوانات به خطر انقراض نزدیک شدند.انسان ها برای محدود کردن شکار و منع کشتن گونه های در خطر انقراض قوانینی نیز وضع کردند. با این وجود شکار یا شکار غیر قانونی، بسیاری از گونه های در خطر انقراض باقی مانده را تهدید می کند.
آلودگی و تغییر محیط زیست
جمعیت انسان طی چند قرن اخیر به طور تصاعدی رشد کرده است. این رشد جمعیت حاصل افزایش منابع و فناوری جدید برای تغذیه و تامین جمعیت رو به رشد بود. فعالیت های انسانی باعث آلودگی و انتشار مواد مضر برای محیط زیست از جمله آلودگی هوا، آلودگی آب و تولید زباله های خطرناک می شود. آلودگی هوا در قالب دی اکسید کربن موجب گرم شدن زمین شده است.
حاصل استفاده بیش از حد از سوخت هاى فسیل شده، از جمله زغال سنگ، نفت و گاز، آلودگی هوا است. آلودگی هوا شامل ترکیبات مضر و ذرات ریز گرد می باشد. آلودگی هوا می تواند منجر به مشکل تنفسی و دیگر بیماری های انسانی شود.
رشد جمعیت بشر
منابع آلودگی آب شامل رونوف کود از چمن و مزارع کشاورزی و همچنین رونوف ناشی از نفت و دیگر آلاینده های شهری است. آلودگی آب نیزاز نیروگاه ها ناشی از نشت نفت است. کودها مواد مغذی اضافی را معرفی می کنند و در نتیجه تغییرات عمده ای در اکوسیستم های آب از جمله تغییر pH آب و کاهش اکسیژن در آب ایجاد می کنند. آب باران می تواند تمام آلاینده های موجود در سطح زمین را در رودخانه ها، دریاچه ها و اقیانوس ها رسوب دهد. نشت روغن حیوانات را می کشد و می تواند روی چندین شبکه غذایی مختلف تاثیر بگذارد. آلودگی هوا می تواند با ایجاد باران اسیدی به آلودگی آب منجر شود که می تواند به هرچیز آسیب برساند و حتی قدرت بادها را نیز از بین ببرد. همچنین آلودگی آب می تواند زمانی رخ دهد که مردم مواد سمی خانگی یا صنعتی را به درستی دورریز نکنند.
تغییر اقلیم جهانی
تغییرات آب و هوایی می تواند باعث گرم شدن سطح زمین شود، و این افزایش تدریجی دمای متوسط زمین است. در حالی که دمای جهانی با گذشت زمان تغییر کرده است، اکثر دانشمندان باور دارند که انتشار دی اکسید کربن حاصل از سوختن سوخت های فسیلی به این افزایش دما کمک می کند. افزایش روزافزون دما می تواند بر اکوسیستم های زیست بوم در سراسر جهان تاثیر بگذارد. به عنوان مثال افزایش دما می تواند موجب افزایش سطح آب یخچال ها و در نتیجه باعث اختلال یا تخریب سکونت ها در نوار زیستی مجاور شود. تغییرات آب و هوایی می تواند بر الگوهای بارش تاثیر گذاشته و موجب خشکسالی یا سیل تاثیر شود. تغییرات آب و هوایی همچنین می تواند اکوسیستم ها را تغییر دهد زیرا جمعیت های ساکن قادر به ادامه حیات در دمای افزایش یافته نیستند پس به ناچاربه مناطق سردتر مهاجرت می کنند.
و سخن اخر ..
طبیعت به وجود انسان وابسته نیست. وجود انسان است که کاملاً به طبیعت وابسته است. تعداد فزاینده مردم بر روی کره زمین و نحوه زندگی ما نه تنها آینده طبیعت که در نهان و عیان حقیقت , اینده انسان و تمامی گونه ها را تعیین می کند.
دپارتمان پژوهش هلدینگ نامیرا | دکتر هاله قورچیان