Achaemenid inscription historical heritage & ancient cultural messenger
نویسنده : دکتر هاله قورچیان
چکیده
هنر باستان به هنرهایی اطلاق می‌شود که در دوران‌های باستانی و قدیمی‌تر از آن ظاهر شده‌اند. این هنرها شامل معماری، نقاشی، کتیبه‌سازی، سفالگری، زرگری، منبت‌کاری و سایر شاخه‌های هنری می‌شوند که در تمدن‌ها و تمدن‌های باستانی مختلفی مانند مصر باستان، یونان باستان، روم باستان، هخامنشیان، میانه‌شناسی، اسلامی و غیره ظاهر شده‌اند.
هنر باستان در هر تمدن و دوره‌ای با ویژگی‌ها و سبک‌های خاص خود ظاهر شده است. به عنوان مثال، هنر مصر باستان با تمرکز بر تصاویر و نمادهای مرتبط با فراعنه و عقاید دینی، هنر یونان باستان با تمرکز بر زیبایی و هماهنگی انسانی، هنر روم باستان با تمرکز بر تصاویر افراد مهم و رویدادهای تاریخی، وهنر هخامنشی با تمرکز بر ستون‌های بلند ونقوش زیبا از جمله نمونه‌های برجسته هنر باستانی هستند حال آنکه چرایی وجود این هنر چیست؟آیا صرفا می توان آن را برون ریزی هنری در دوران خویش دانست و یا فلسفه ای در پس این آفرینش هنری وجود داشته است؟ در این راستا این پژوهش سعی دارد به روش کیفی و با رویکرد اسنادی و توصیفی نگاه ی جزیی نگرانه به هویت این سبک هنری داشته باشد .روش گردآوری پژوهش مورد نظر استفاده از منابع کتابخانه ای اعم از کتب ومقالات بوده است.
مقدمه
هنر کتیبه‌سازی در دوره هخامنشیان، که حدوداً از قرن هفتم تا سوم پیش از میلاد در ایران باستان و نواحی اطراف آن وجود داشت، بسیار مهم وبارز بود. هنر کتیبه‌سازی در این دوره به عنوان یکی از شاخه‌های اصلی هنری مورد توجه بود وبر روی سنگ، آجر، فلز و سایر مواد به کار رفته است.
کتیبه‌های هخامنشیان معمولاً شامل تصاویر و نقوشی از پادشاهان، خدایان، نبرد‌ها، مراسم‌های دینی و تاریخی، حیوانات و گیاهان و نوشته‌های خطی و سمبل‌های معنوی بودند.این کتیبه سازی ها نشاندهنده توانایی وذوق هنری ویژه تمدن های باستانی بوده اند که چرا و چگونگی استفاده ابزاری از آنان محتوای پژوهش و تنظیم این مقاله بوده است.در ادامه پس از بررسی تاریخچه این هنر با بررسی چگونگی خلق آن و ویژگی های ذاتی این سبک آشنا می شویم.
هنر باستانی
هنر باستان به هنرهایی گفته می‌شود که در دوران‌های باستانی و قدیمی‌تر از آن ظاهر شده‌اند. این هنرها شامل معماری، نقاشی، کتیبه‌سازی، سفالگری، زرگری، منبت‌کاری و سایر شاخه‌های هنری می‌شوند که درتمدن‌های باستانی مختلفی مانند مصر باستان، یونان باستان، روم باستان، هخامنشیان، میانه‌شناسی، اسلامی و غیره ظاهر شده‌اند.
هنر باستان در هر تمدن و دوره‌ای با ویژگی‌ها و سبک‌های خاص خود ظاهر شده است. به عنوان مثال، هنر مصر باستان با تمرکز بر تصاویر و نمادهای مرتبط با فراعنه و عقاید دینی، هنر یونان باستان با تمرکز بر زیبایی و هماهنگی انسانی، هنر روم باستان با تمرکز بر تصاویر افراد مهم و رویدادهای تاریخی، وهنر هخامنشی با تمرکز بر ستون‌های بلند ونقوش زیبا از جمله نمونه‌های برجسته هنر باستانی هستند.
به طور کلی، هنر باستان به عنوان یکی از مهمترین و زیباترین شاخه‌های هنری تاریخ بشریت،همواره توسط تاریخ نگاران وهنر دوستان مورد پژوهش و بررسی قرار گرفته است.
هنر پیش از قرون وسطی
هنر پیش از قرون وسطی به دوره‌های هنری قبل از دوره قرون وسطی اشاره دارد. این دوره‌ها شامل هنرهای باستانی از سراسر جهان مانند هنر مصر باستان، هنر یونان باستان، هنر روم باستان، هنر پرستوها، هنر هخامنشیان وهنر چین باستان می‌شوند.
هنر پیش از قرون وسطی شامل معماری، نقاشی، مجسمه‌سازی، نساجی و کتیبه‌سازی بود. این هنرها تاثیرات بسیاری بر هنرهای بعدی داشته‌اند واز نظر تکنیکی، سبکی و موضوعی تنوع بسیاری داشتند. هنر پیش از قرون وسطی نشاندهنده توسعه و پیشرفت هنری و فرهنگی در دوره‌های قبل از قرون وسطی است.
هنر کتیبه سازی
هنر کتیبه‌سازی یکی از شاخه‌های هنری است که در دوره‌های مختلف تاریخی ودر انواع فرهنگ‌ها و تمدن‌ها وجود داشته است. در دوره‌های پیش از قرون وسطی نیز کتیبه‌سازی به عنوان یکی از شیوه‌های اصلی برای انتقال داستان‌ها، تاریخ، اعلانات واطلاعات مهم به کمک تصاویر و نوشته‌ها بکار برده می‌شد.
به عنوان مثال، هنر کتیبه‌سازی در هنر مصر باستان، هنر یونان باستان وهنر روم باستان به وفور دیده می‌شود. در این دوره‌ها، کتیبه‌ها بر روی سنگ، آجر، فلز و سایر مواد به کار رفته و با استفاده از نقوش، تصاویر و نوشته‌ها، داستان‌های مهم و اطلاعات فرهنگی و تاریخی به نمایش درآمده‌اند.
هنر کتیبه سازی هخامنشیان
هنر کتیبه‌سازی در دوره هخامنشیان، که حدوداً از قرن هفتم تا سوم پیش از میلاد در ایران باستان و نواحی اطراف آن وجود داشت، بسیار مهم وبارز بود. هنر کتیبه‌سازی در این دوره به عنوان یکی از شاخه‌های اصلی هنری مورد توجه بود وبر روی سنگ، آجر، فلز و سایر مواد به کار رفته است.
کتیبه‌های هخامنشیان معمولاً شامل تصاویر و نقوشی از پادشاهان، خدایان، نبرد‌ها، مراسم‌های دینی و تاریخی، حیوانات و گیاهان و نوشته‌های خطی و سمبل‌های معنوی بودند. این کتیبه‌ها به عنوان یکی از ابزارهای ارتباطی و نمایشی برای انتقال داستان‌ها، تاریخ واعلانات مهم به کار رفته ونقش مهمی در نگهداری وانتقال فرهنگ و تاریخ هخامنشیان داشتند.
هنر کتیبه‌سازی هخامنشیان نشاندهنده توانایی وذوق هنری بالای این تمدن باستانی بوده و تاثیرات آن در هنرهای بعدی ایرانی و منطقه‌ای قابل مشاهده است.
برخی از جزییات و ویژگی‌های هنر کتیبه‌سازی در دوره هخامنشیان عبارتند از:
تصاویر پادشاهان: کتیبه‌ها شامل تصاویر پادشاهان هخامنشی و نمایش قدرت و اهمیت آن‌ها بود.
نقوش ونمادها: کتیبه‌ها شامل نقوش و نمادهای معنوی و دینی بودند که اغلب باستان‌شناسان هنوز به دقت معنای آن‌ها را تفسیر نکرده‌اند.
نوشته‌ها: کتیبه‌ها شامل نوشته‌های خطی به زبان ایلامی و اختصاصی هخامنشی بودند که اطلاعات تاریخی و فرهنگی را منتقل می‌کردند.
تنوع در طرح‌ها: کتیبه‌ها شامل تنوع زیادی در طرح‌ها، رنگ‌ها و استفاده از جزئیات دقیق بودند.
استفاده از متریال های مختلف: هنرمندان هخامنشی از مواد مختلفی مانند سنگ، آجر، فلز و چوب برای ایجاد کتیبه‌های خود استفاده می‌کردند.
این جزییات نشان از زیبایی، تنوع و توانایی هنری هنرمندان هخامنشی در زمینه کتیبه‌سازی دارد.
تصاویر پادشاهان در کتیبه های هخامنشی
کتیبه‌های هنر هخامنشی شامل تصاویر پادشاهان و حکومت‌های آن‌ها بودند که نمایانگر قدرت و اهمیت آن‌ها در جامعه بود. این تصاویر به عنوان یکی از عناصر اصلی هنر هخامنشی در کتیبه‌سازی به کار رفته ونقش مهمی در نمایش قدرت واعتبار پادشاهان داشتند.
تصاویر پادشاهان در کتیبه‌های هخامنشی معمولاً به صورت پرچین‌های بزرگ و قدرتمند نمایش داده می‌شدند. این تصاویر اغلب با لباس‌ها و جواهرات شاهان زینت‌دار و با جزئیات دقیق نمایش داده می‌شدند. همچنین، پادشاهان در حال انجام فعالیت‌های مختلف مانند شکار، جنگ، مراسم دینی ومراسم تاج‌گذاری نمایش داده می‌شدند.
تصاویر پادشاهان در کتیبه‌های هخامنشی نه تنها نمایانگر قدرت و اهمیت شخصیت پادشاه بودند، بلکه نشاندهنده نقش او در حفظ نظم و امنیت جامعه و ترویج فرهنگ و دین هخامنشیان نیز بودند. این تصاویر به عنوان یکی از عناصر مهم هنر هخامنشی در نگهداری وانتقال تاریخ و فرهنگ این تمدن باستانی بسیار ارزشمند بودند.
نقوش ونمادها در کتیبه های هخامنشی
در هنر کتیبه‌سازی هخامنشی، نقوش ونمادها نقش مهمی داشتند و برای انتقال پیام‌های معنوی، دینی و تاریخی به کار رفته‌اند. این نقوش ونمادها اغلب باستان‌شناسان را به تفسیر و تحلیل عمیق‌تری از فرهنگ ووتمدنهخامنشیان ترغیب کرده‌اند. برخی از نقوش و نمادهای معروف در هنر کتیبه‌سازی هخامنشی عبارتند از:
شیر: شیر به عنوان نماد قدرت، شجاعت وقدرت نظامی در هنر هخامنشی بسیار مورد استفاده بود. تصاویر شیرها به عنوان نمادی از پادشاهی وقدرت در کتیبه‌ها نمایش داده می‌شدند.
چرخ: چرخ به عنوان نمادی از زمان و چرخش دوران در هنر هخامنشی به کار رفته است. این نماد به معنای پایداری و پیوستگی زمان و تاریخ بود.
گل: نقوش گل در کتیبه‌های هخامنشی به عنوان نمادی از زیبایی، ثروت و خوشبختی به کار رفته است .
پرندگان: تصاویر پرندگان نیز در هنر هخامنشی به عنوان نمادهایی از آزادی، روحانیت وانسجام با طبیعت نمایش داده می‌شدند.
نقوش هندسی: نقوش هندسی و هندسه‌های پیچیده نیز در کتیبه‌های هخامنشی به کار رفته و نمایانگر دقت و زیبایی در هنر این دوره بودند.
این نقوش ونمادها نشان از غنای هنری و عمق معنوی در هنر کتیبه‌سازی هخامنشی دارند ونقش مهمی در انتقال پیام‌های فرهنگی و تاریخی این تمدن باستانی داشتند.
نوشته ها در هنر کتیبه سازی هخامنشی
نوشته‌ها در کتیبه‌های هخامنشی اغلب به زبان ایلامی و اختصاصی هخامنشی نوشته می‌شدند واطلاعات مهمی را درباره تاریخ، فرهنگ وامور سیاسی و اجتماعی این دوره ارائه می‌کردند.
نوشته‌ها در کتیبه‌های هخامنشی معمولاً به صورت خطی و با جزئیات دقیق نوشته می‌شدند. این نوشته‌ها اغلب در قالب ستون‌ها یا خطوط طولانی در کنار تصاویر ونقوش قرار می‌گرفتند. موضوعاتی که در این نوشته‌ها مطرح می‌شدند شامل تعریف و تمجید از پادشاهان، توصیف رویدادهای تاریخی، اعلان قوانین و فرمان‌های سیاسی و دینی، و همچنین تعبیرات دینی و معنوی بود.
تنوع در طرح ها در کتیبه های هخامنشی
کتیبه‌های هخامنشی تنوع زیادی در طرح‌ها، نقوش وموضوعات دارند. این کتیبه‌ها بر روی سنگ‌ها یا سطوح دیگر حکاکی شده و به عنوان نمادهای قدرت و اهمیت سیاسی و دینی در امپراتوری هخامنشیان استفاده می‌شدند. در زیر به برخی از تنوع‌های مهم در کتیبه‌های هخامنشی اشاره می‌شود:
نقوش هندسی: یکی از ویژگی‌های بارز کتیبه‌های هخامنشی، وجود نقوش هندسی و هنرمندانه است. این نقوش شامل الگوهای هندسی، خطوط منظم و ترکیبات هنری زیبا می‌شدند که زیبایی و تنوع زیادی به کتیبه‌ها می‌بخشید.
تصاویر حیوانات: برخی از کتیبه‌های هخامنشی شامل تصاویر حیوانات مختلفی مانند شیر، گربه، گاو و غیره بودند. این تصاویر به عنوان نمادهای قدرت و شجاعت در امپراتوری هخامنشیان استفاده می‌شدند.
تصاویر انسانی: برخی از کتیبه‌های هخامنشی شامل تصاویر انسانی از شاهان، فرمانروایان وافراد مهم دیگر بودند. این تصاویر به عنوان نمادهای قدرت و اهمیت سیاسی در امپراتوری مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
نقوش دینی: برخی از کتیبه‌های هخامنشی شامل نقوش و تصاویر مربوط به اعتقادات دینی و مذهبی مردمان این دوران بودند. این نقوش به عنوان نمادهای ایمان وارتباط با خدایان در امپراتوری هخامنشیان حکاکی می‌شدند.
تزئینات زیبا: کتیبه‌های هخامنشی با تزئینات زیبا و دقیقی از جمله نقوش گل و بته‌های هندسی تزئین شده بودند که زیبایی و جذابیت بیشتری به آثار می‌بخشید.
به طور کلی، کتیبه‌های هخامنشی با تنوع زیاد در طرح‌ها، نقوش وموضوعات، نمایانگر توانایی و خلاقیت هنرمندان این دوران در خلق آثار هنری بی‌نظیر بوده وبه عنوان یکی از برجسته‌ترین نمونه‌های هنر باستانی شناخته می‌شوند.
متریال در کتیبه های هخامنشی
کتیبه‌های هخامنشی، که به عنوان یکی از مهمترین آثار هنری این دوران شناخته می‌شوند، از مواد مختلفی برای ساخت و تزئین استفاده می‌کردند. این مواد شامل مواد سخت ونرم، معدنی و غیرمعدنی بوده‌اند که به زیبایی ودوام کتیبه‌ها کمک کرده‌اند. در زیر به برخی از مواد مختلف استفاده شده در کتیبه‌های هخامنشی اشاره می‌شود:
سنگ: یکی از مواد اصلی استفاده شده در کتیبه‌های هخامنشی، سنگ بود. این سنگ‌ها معمولاً از نوع سنگ‌های سختی مانند سنگ‌های آهکی، سنگ‌های آهنی و سنگ‌های آهنی نرم بودند که بر روی آن‌ها حکاکی ونقوش انجام می‌شد.
آجر: برخی از کتیبه‌های هخامنشی از آجر ساخته شده بودند. آجرها معمولاً با رنگ‌های مختلف تزئین شده وبر روی آن‌ها نقوش و تصاویر حکاکی می‌شد.
زر: در برخی از کتیبه‌های هخامنشی، زر برای تزئین و زیبایی اضافه شده بود. این زر معمولاً به صورت برجسته‌ها، نقاشی‌ها یا تزئینات طلا ونقره بر روی سطوح کتیبه‌ها قرار می‌گرفت.
سفال: سفال نیز یکی از موادی بود که برای ساخت کتیبه‌های هخامنشی استفاده می‌شد. سفال‌ها معمولاً با رنگ‌های زیبا ونقوش هندسی تزئین شده وبر روی آن‌ها حکاکی می‌شد.
فلزات: برخی از کتیبه‌های هخامنشی شامل استفاده از فلزات مختلفی مانند برنز، مس و آهن بودند. این فلزات برای تزئینات، نقوش و تصاویر بر روی کتیبه‌ها استفاده می‌شدند.