در دهه 1340 با استفاده از عنصرهایی از هنر مدرن و برخی از عنصرهای تزئینی هنرهای سنتی و دینی مکتب سقاخانه ای شکل گرفت. هنرمندان مکتب سقاخانه ای از فرم ها و نقش مایه های سنتی و مذهبی و مواد و مصالح بومی به عنوان نقطه شروع و ماده خام استفاده کردند.
حسین زنده رودی
از شیوه اپ آرت در آثارش تاثیر گرفت.
خصوصیات کلیدی کار های زنده رودی:
- ترکیب بندی طلسم گونه
- نقش مایه های عامیانه
- تجسم فضاهای کهکشانی
- بهره گیری از رنگهای درخشان
- کیفیت خطوط موزون
محسن وزیری مقدم
از ترکیب بندیهای شنی و کنستراکسبون های فلزی و پلاستیک تا حجم های متحرک چوبی، انتزاعی ترین مفاهیم فضا، فرم و حرکت را در نظر داشت.
اصر اویسی، با پیکره های برگرفته از هنر تصویری سلجوقی و قاجاری و نیز به مدد مهرزنی، پرده های چشم نواز و خیال انگیز می ساخت.
منصور قندریز (از هنرمندان سقاخانه ای به شیوه تزئینی انتزاعی بود)
قندریز، پس از یک دوره تجربه پر ثمر در نگارگری قدیم ایرانی به نقاشی نیمه انتزاعی روی آورد.
قندریز، آثارش خصلتی بدوی داشت. نقاشی هایش به مرز انتزاع مطلق رسید. موضوع آثار قندریز: شکل های نیمه انتزاعی انسان، پرنده، خورشید و سپر آمیخته با نقوش هندسی بود.
مشخصات آثار قندریز:
- سطوح رنگی تخت و روشن
- خطهای سکلساز نرم
- پیکره های بلند قامت و کوچک سر
- جامگان ساده و خشن روستایی
هانی بال الخاص (نقاش نوگرای ایرانی)
مشخصات کار:
- متداول کردن نوعی اکسپرسیونیسم روایی با مضمون اساطیری و مذهبی
- مایه گرفتن از نقش برجسته های بین النهرین و ایران باستان
- ردیف کردن پیکره های ساکن،استفاده از رنگ های خاموش،اسرارآمیز و شبه سورئال
- بدوی گرایی آگاهانه عنصر ثابت در هنر الخاص
- بر پا کردن گالری گیل گمش در ایران
جعفر روح بخش
ویژگی کلیدی آثار روحبخش:
- ترکیب بندی انتزاعی با بافت خاکی
- شکلهای اندام وار
- رنگهای خاموش
- در ده سال آخر کارش، به نقاشی گل و مرغ با رنگهای درخشان و جواهرگونه پرداخت.
فرامرز پیل آرام
آثار اولیه پیل آرام، شباهت به آثار سقاخانه ای حسین زنده رودی دارد. بعدها پیل آرام به خوشنویسی نستعلیق و شکسته نستعلیق روی آورد.
پیل آرام دست به ساخت کنستروکسیون های چوبی با حروف سه بعدی زد. سیاه مشق های رنگین، ریتم حروف برجسته نمایی شده از ویژگی های کارش بود.
ویژگی های کلیدی آثار فرامرز پیل آرام:
- ساخت کنستروکسیون ها
- بهره گیری از الگوهای سنتی سیاه مشق
- استفاده از ترکیب بندیهای هندسی
- بافت نگارشی و بکارگیری ریتم هایی از حروف برجسته نمایی شده
جلیل ضیاء پور (مدافع سرسخت کوبیسم)
مشخصات کار :
- نقش مایه های دوران قاجار،هنر قومی و روستایی(زن قوچانی) مشخصه کارش است.
- ساده سازی شکل ها به روش آندره لُت
همن محصص (اکسپرسیونیست خشن)
مشخصات کار:
- آثارش نقطه مقابل سهراب سپهری و ابوالقاسم سعیدی
- مئسله محصص وضعیت فاجعه امیز انسان معاصر با زبانی تلخ و گزنده
- تجسم زمخت از موجودات مسخ شده و تنها مانده در برهوتی بی نام و نشان
- آثار محصص عاری از هرگونه جذابیت تزئینی و لطافت بیانی
ژازه طباطبایی
طبابایی بیشتر مجسمه ساز مبتکر بود که قراضه های صنعتی را به موجودات افسانه ای بدل می کرد.
طباطبایی با ناپختگی آمیخته با نوعی شوخ طبعی از پیکره های قاجاری و هنر عامیانه مایه گرفت.
ماکو گریگوریان (نقاش کاهگل)
مشخصات کار:
علاقه به تجسم حالات روانی و موضوعات فاجعه آمیز
به ارمغان آوردن اکسپرسیونیسم ایتالیا
ساخت نقش برجسته های انتزاعی با موادی چون خاک،کاه و پلی استر
دایر کردن گالری استتیک
ایران درودی متولد ۱۱ شهریور ۱۳۱۵ در مشهد نویسنده، کارگردان، منتقد هنری و استاد دانشگاه رشته تاریخ هنر است. درودی به عقیده برخی پیرو مکتب فراواقع‌گرایی (سورئالیسم) است. نقاش معروف سالوادور دالی هیچ‌گاه سبک درودی را نزدیک به سبک خود نمی‌دانست و درودی را هنرمندی از خطه شرق با ذوق و استعداد بی‌نهایت توصیف می‌کرد.
مارکو گریگوریان آغاز گر نقاشی کاهگلی در ایران بود (نقاشی کاهگلی در ایران با حضور مارکو گریگوریان آغاز شد)
گریگوریان، گاهی شکلهای ساده مربع و دایره را با کاهگل روی بوم نشان می داد و گاه شکلهای مارپیچ می ساخت.
پرویز کلانتری (نقاش)
از شکل و بافت معماری روستایی برای تجربیاتش بهره گرفت.
پرویز تناولی (مجسمه ساز)مجسمه ساز خوش قریحه و جستجوگری که در آثارش از نمادها و افسانه های قدیم بهره می گرفت.
منوچهر یکتایی
از برجسته ترین نقاشان سبک اکسپرسیونیسم انتزائی است. ویژگی اصلی آثارش بی تکلیف بودن است.
منوچهر یکتایی جایگاه خود را در کنار هنرمندانی چون جکسن پالاک و دکونینگ تثبیت کرد.
موزه هنرهای مدرن نیویورک یک تابلو و دو طرح یکتایی را خرید.
سهراب سپهری
سپهری با تاثیر پذیری از هنر خاور دور آثارش را به وجود آورد.
سپهری براساس بینش زیبایی شناشی ذن به نوعی ایجاز در بازنمایی طبیعت دست یافت.
نکته: مکاشفه شاعرانه در جهان اشیا را پی می گیرد و گاه تا نهایت انتزاع صوری پیش می رود.
ابوالقاسم سعیدی
به موضوع طبیعت می پرداخت و فقط درختان پر شاخ و برگ و گل را با خطوط منحنی در هم بافته و لکه مدور رنگی نقاشی می کرد.
نکته: در آثارش زمان را متوقف می سازد تا ردپای گذشته را بنماید.
جلال شباهنگ
دشت ها و کویرها (سکوت کویر) موضوع نقاشی های شباهنگی است. او سکوت و آرامش کویر و تپه های کویر را بازنمایی می کند که هدفش القای آرامش است.
احمد اسفند یاری
اسفندیاری علاقه خاصی به نقاشی از طبیعت دارد. در سبک او رنگهای سرد به ویژه آبی بسیار به کار می رود. از او به عنوان نقاشی آبی ها یاد شده است.
اسفندیاری از خطوط برای دور گیری یا نمایش اشیاء استفاده می کند و از قدرتنمایی تکنیکی پرهیز می کند. از معدود هنرمندانی است که نامش در فرهنگ لاروس آمده است.
طراحانی که در زمینه طنز سیاه فعالیت داشتند:
باغداساریان – کامبیز درم بخش – مصطفی رمضانی
نکته: اردشیر محصص برجسته ترین آغاز کننده و ادامه دهنده طنز سیاه در ایران به شمار می آید.کامران یوسف‌زاده ملقب به وای زد کامی نقاشی ایرانیست که در سال ۱۳۳۵ در تهران متولد شد. او بعد از پایان تحصیلات متوسطه به آمریکا و سپس به اروپا رفت و فلسفه و فیلمسازی خواند. او از سال ۱۹۸۴ ساکن نیویورک است. نقاشی‌های پرتره وای زد کامی در نمایشگاه‌های متعددی به نمایش در آمده‌است.
آیدین آغداشلو متولد ۸ آبان ۱۳۱۹ در رشت نقاش، گرافیست، نویسنده، منتقد فیلم تصویرگر کتابهای درسی ایران، مجلات، و مؤسسه‌های خصوصی است. از آثار برجسته ی این هنرمند می توان به «خاطرات انهدام»، «هویت: در ستایش ساندرو بوتیچلی اشاره کرد.»
واحد خاکدان متولد ۱۳۲۹ نقاش هایپررئالیست ایرانیست.
وی در سال ۱۳۵۰ تحصیلات خود در هنرستان هنرهای زیبای پسران را به اتمام رساند و وارد دانشکده هنرهای تزیینی در رشته معماری داخلی گردید و در سال ۱۳۵۵ از این دانشکده فارغ‌التحصیل گردید.
مسعود عربشاهی متولد ۱۳۱۴ نقاش و مجسمه‌ساز ایرانیست. وی یکی از نقاشان پیشرو و از شاخص‌ترین هنرمندان مفهومی ایران است. عربشاهی در سال ۱۳۴۷ با مدرک فوق لیسانس معماری داخلی از دانشگاه هنر فارغ‌التحصیل شد. او همراه با تحصیلات دانشگاهی در رشته نقاشی، مجسمه‌سازی، معماری، موفق شد به شیوه‌ای خاص، با درهم‌آمیختگی سمبل‌های اساطیری در کتیبه‌ها، خطوط و نقش‌های اسرارآمیز، بیان‌گر یگانگی و القای جهتی باشد که با شناخت در مسیری ماهرانه دنبال شده‌است. مسعود عربشاهی ۲۵ شهریور ۱۳۹۸ چشم از جهان فروبست.
نصرت‌اله مسلمیان متولد ۲۷ آبان ۱۳۳۰ شهر سلماس، از هنرمندان نوگرای نقاشی معاصر ایران است. آثار وی در نمایشگاه‌های زیادی از جمله برن، لندن، ژنو و موزه مریدین نیویورک به نمایش گذاشته شده‌است. از افتخارات او جایزه اول «بینال نقاشی پکن ۲۰۰۳» در سال ۱۳۸۲ و جایزه اول نمایشگاه نخستین دوسالانه بین‌المللی نقاشی جهان اسلام در سال ۱۳۷۹ است. مسلمیان عضو هیئت مؤسس و هیئت مدیره انجمن هنرمندان نقاش ایران بوده‌است.
تصویر گری کتابهای درسی با کار چه نقاشانی آغاز شد:
محمد زمام زمانی – کلانتری – غلام علی مکتبی
تصویر گران کتابهای کودک:
نیکزاد نجومی – فرشید مثقالی – دادخواه
نکته: در میان این افراد نور الدین ژرین کلک دست به ساخت فیلم های متحرک کرد.
محمد حسن شیددل
یگانه نقاش ایرانی دراسلوب فرسک و دیوار نگاری با مضمون اجتماعی
منوچهر صفرزاده
قصه های سرگشتگی و تنهایی در جهانی دوزخی
رحیم ناژفره
روایت احوال شهیدان راه حق
منصوره حسینی
ترکیب بندی انتزاعی همراه با ریتم خوشنویسی و حروف شبه کوفی
منبع: دایرهالمعارف هنر رویین پاکباز